Hiërogliefen lezen en schrijven

Goddelijke woorden

De naam hiëroglief is de Griekse vertaling van het Egyptische "Médou-Netjer" = "goddelijke woorden".

De oudste hiërogliefische teksten dateren van 3200 v.C. (predynastische periode), de laatste hiërogliefische teksten werden aangetroffen in de tempel van Isis te Philae en dateren uit het jaar 394 n.C., toen keizer Theodosius de tempel sloot met tot gevolg dat het hïerogliefenschrift snel niet meer te ontcijferen was.

Niettegenstaande men sedert de 17de eeuw hïerogliefen trachtte te lezen moest men tot de ontdekking van de Steen van Rosette (in 1799 door soldaten van Bonaparte) wachten om vooruitgang te boeken. Op deze steen was een decreet van de priesters van Memphis gegraveerd in hiërogliefen, demotisch en grieks.

In de drie teksten stond de naam van de koning Ptolomeus V, onder wiens regering het decreet werd opgetekend, in een “cartouche”. Door vergelijking van de griekse en de hiërogiefische tekens kon Champollion hun overeenkomst achterhalen.

Toen in 1819 een obelisk uit de tempel van Philae werd ontdekt met op de basis een griekse tekst en een hiërogliefische inscriptie met de namen van Ptolomeus en Kleopatra kon de identificatie van nog ongekende lettertekens gebeuren. In 1824 publiceerde Champollion zijn “Précis du système hiéroglyphique”

Het hiërogliefenschrift telt een zevenhonderdvijftig basistekens, gedurende de ptolemaïsche periode telde het er ongeveer zevenduizend !

Het is een gemengd schriftsysteem m.a.w. de tekens hebben niet allemaal dezelfde functie: sommige tekens vertegenwoordigen een begrip (ideogrammen), andere een klank (fonogrammen), verder heeft men nog het determinatief (teken dat na een ideogram of fonogram geschreven kan worden en dat helpt de betekenis van het woord te bepalen).

Ideogrammen

Aanvankelijk werden begrippen weergegeven door ze uit te beelden.

Deze "ideogrammen" zijn best te vergelijken met onze "pictogrammen".

Fonogrammen

Abstracte begrippen kunnen niet met ideogrammen geschreven worden, hiervoor maakt men gebruik van het rebusprincipe dank zij de fonogrammen.

Fonogrammen leggen geen verband meer met het beeldkarakter, ze vertegenwoordigen enkel medeklinkers (klinkers werden niet gebruikt zoals o.m. in het Arabisch). De betekeniswaarde van een woord wordt bepaald door een skelet van medeklinkers dat opgevuld wordt met niet-genoteerde klinkers die voor de betekenis zorgen.

Er bestaan fonogrammen van een-, twee-, drie- en vierlettertekens

Eenlettertekens

Deze tekens hebben de klankwaarde van één medeklinker:

Teken Voorstelling Uitspraak gier a (glottislag) riet i onderarm a (keelklank) kwartelkuiken oe / w been b mat p gehoornde adder f uil m watergolf n mond r rieten afdak of hut h gevlochten koord h placenta ch

Teken Voorstelling Uitspraak buik van zoogdier ch (gutturaal) deurgrendel s geplooide stof s vijver sj zandheuveltje q rieten mandje met handvat k kruikenstandaard g broodje t springtouw tj hand d cobraslang dj lasso o leeuw l

De lasso en de leeuw werden toegevoegd in de Grieks-Romeinse periode.

Tweelettertekens

Deze fonogrammen hebben de waarde van twee medeklinkers:

Teken Voorstelling Uitspraak zuil aä jabiroe ooievaar ba huis per schaakbord men vossenhuiden mes

Teken Voorstelling Uitspraak eend sa schrijverspalet sesj opgeheven armen ka land ta ruggengraat djed

Drielettertekens

De belangrijkste drielettertekens hebben een waarde van drie medeklinkers.

Teken Voorstelling Uitspraak opkomende zon achet rieten popje anch kop van jakhals oeser hart en luchtpijp nefer fetisj of vlag netjer

Teken Voorstelling Uitspraak mat met offerbroodje hetep mestkever chepher longen en luchtpijp sema ster doea

Determinatieven

Een determinatief is een teken dat na een ideogram of fonogrammen geschreven wordt; het helpt om de betekenis van een woord te bepalen

Aan een ideogram kan als determinatief een vertikaal streepje worden toegevoegd om aan te geven dat het als ideogram en niet als fonogram moet worden beschouwd; men spreekt van een “ideogramstreep”.

Aan fonogrammen kunnen een of meerdere determinatieven worden toegevoegd om de betekenis van het woord te verduidelijken.

Je naam in hïerogliefen

Enkele tips:

Probeer de klank van je naam om te zetten, niet de Nederlandse schrijfwijze. Kies eerder voor Martien i.p.v.Martine, voor Franswa i.p.v. François, voor Mariejan i.p.v. Marie-Jeanne, voor Loei i.p.v. Louis,

Klinkers “e” en “ee” kun je omzetten in “i”

Klinkers “o” en “oo” in “oe”

Het Oud-Egyptisch kent geen letter “l”, hiervoor kan men een liggende leeuw gebruiken, ook de letter “v” is onbekend en kan men vervangen door de “b” of “w”.

Bij het schrijven van een eigennaam kan men een- en tweelettertekens gebruiken of trachten de etymologie van de naam weer te geven.

Voorbeelden:

Etymologisch d.m.v. ideogrammen, bijvoorbeeld: "Goossens"

Fonetisch d.m.v. fonogrammen, bijvoorbeeld: "Kleopatra" en "Alexander"

Getallen in hïerogliefenschrift

Bronvermelding: